Mongolska jurta

Mongoli su narod iz Unutrašnje Azije. Važan deo njihove tradicije je nomadski način života. Grupe ovog naroda su bile u neprekidnom pokretu lutajući u širokim ravnicama okruženim rekama i visokim planinama. Bavili su se stočarstvom, uzgajali su prvenstveno krupnu stoku: konje, ovce, goveda, a u nekim oblastima i kamile.

Konji su bili najvažnije životinje u životu Mongola. Mongoli su duboko poštovali konje, smatrali su ih svojim velikim prijateljima. Takođe su ih i koristili u raznim oblastima života: za prevoz, prenos tereta, u borbama, a i za ishranu. Jedan od najvažnijih elemenata mongolske kulture se odnosi na poseban odnos između čoveka i konja.

Jedan od najvažnijih simbola mongolskog nacionalnog identiteta je šator (mongolksi: "ger") karakterističnog oblika. Materijal i konstrukcija šatora su savršeno prilagođeni nomadskom načinu života i klimatskim uslovima u kojima žive. Može se lako montirati, demontirati i transportovati. Težina svih komponenti jedne prosečne jurte je bila: 250-300 kg, što znači da ih je bilo lako prevoziti zaprežnim kolima koja su vukli volovi, konji ili deve.

Iako su dostignuća modernog doba stigla i u Mongoliju, značajan deo stanovništva ove zemlje i dalje živi u jurtama. Dok su u unutrašnjim delovima Ulan Batora, glavnog grada Mongolije, izgrađeni neboderi, na periferiji grada vlada tradicionalni način života i podignuta su naselja jurti.

Mongolske jurte imaju kružnu osnovu. Prema verovanjima Mongola loša energija se skuplja u ćoškovima šatora, a u jurtama kružnog oblika je to nemoguće. Tako stanovnici jurte mogu mirno spavati u svojim domovima bez besa i drugih negativnih emocija.

Po tradiciji, unutrašnjost jurte je podeljena na nekoliko potpuno odvojenih delova. Ulazna vrata se uvek nalaze na južnoj strani kako bi se unutrašnjost zaštitila od jakih severnih vetrova, a i da bi se omogućio nesmetan izlazak dima. Prostor na ulazu je predviđen za skromnije posetioce. Nasuprot ulaza, na severnoj strani jurte postavljao se porodični oltar, a ispred njega je bio prostor predviđen za počasne goste. Deo jurte na levoj strani od ulaza je bio muževljev deo u kome su se primali muški gosti. Desna strana jurte je bila namenjena supruzi, deci i gošćama. U sredini jurte se nalazilo ognjište, što ima i duboko simboličko značenje. Vatra se u mongolskoj kulturi poštuje kao svetost, a centralno mesto ognjišta predstavlja središte svemira.

Važan faktor u projektovanju i dimenzionisanju jurte je jednostavnost montaže i demontaže. Izbor materijala je određen prirodnim resursima u okruženju. Skelet zidova jurte se sastojao od nekoliko povezanih drvenih rešetkastih konstrukcija ojačanih vezivnim materijalom. Krovnu konstrukciju čine šipke poduprte stubovima. Na sredini krova jurte je formiran kružni otvor kroz koji izlazi dim.

Jurta je sa spoljašnje strane obložena posebnim materijalom, filcom izrađenim od navlažene, a zatim zbijene i sušene životinjske dlake (prvenstveno ovčije vune). Filc je odličanno održava toplotu, a pored toga je veoma prozračan i vodootporan materijal. Spoljašnji omotač je užadima vezan za drveni skelet, a time je obezbeđena i stabilnost cele konstrukcije. Otvor za dim i ulazna vrata su prekriveni posebnim pomerljivim pokrivačima. Stanovnici su tokom toplog, letnjeg vremena, prekrivač jurte na donjem podizali motanjem u rolnu i na taj način omogućavali provetravanje unutrašnjosti jurte.